استهلاک چیست و روش های محاسبه آن کدامند

## استهلاک چیست؟

استهلاک به معنای تخصیص سیستماتیک بهای تمام شده یک دارایی ثابت (مانند ساختمان، ماشین‌آلات، تجهیزات و غیره) به هزینه در طول عمر مفید آن دارایی است. به زبان ساده، استهلاک نشان‌دهنده کاهش ارزش یک دارایی در طول زمان به دلیل استفاده، فرسودگی، خرابی، منسوخ شدن یا سایر عوامل است.

**چرا استهلاک مهم است؟**

* **تطابق هزینه با درآمد:** استهلاک به تطابق هزینه‌های مرتبط با دارایی با درآمدی که آن دارایی در طول عمر خود ایجاد می‌کند کمک می‌کند.
* **محاسبه سود واقعی:** با کسر استهلاک، سود واقعی و قابل اتکاتر محاسبه می‌شود.
* **ارزیابی عملکرد:** استهلاک به مدیریت کمک می‌کند تا عملکرد دارایی‌ها را ارزیابی و تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تری در مورد نگهداری، تعمیر یا جایگزینی آنها اتخاذ کند.
* **محاسبه مالیات:** استهلاک به عنوان یک هزینه قابل قبول مالیاتی، مالیات پرداختی را کاهش می‌دهد.

## روش‌های محاسبه استهلاک در ایران

قانون مالیات‌های مستقیم ایران (اصلاحیه 1394) و استانداردهای حسابداری ایران (به‌ویژه استاندارد شماره 17) چارچوبی برای محاسبه استهلاک ارائه می‌دهند. در ایران، معمولاً از روش‌های زیر برای محاسبه استهلاک استفاده می‌شود:

1. **روش خط مستقیم (Straight-Line Method):**
* این روش ساده‌ترین و رایج‌ترین روش استهلاک است.
* در این روش، بهای تمام شده دارایی پس از کسر ارزش اسقاط (ارزش باقیمانده) به طور مساوی در طول عمر مفید آن تقسیم می‌شود.
* **فرمول:**
* استهلاک سالانه = (بهای تمام شده دارایی - ارزش اسقاط) / عمر مفید دارایی
* **مثال:** فرض کنید یک ماشین‌آلات به قیمت 100 میلیون تومان خریداری شده است، عمر مفید آن 10 سال و ارزش اسقاط آن 10 میلیون تومان است. استهلاک سالانه به روش خط مستقیم به شرح زیر است:
* استهلاک سالانه = (100,000,000 - 10,000,000) / 10 = 9,000,000 تومان

2. **روش نزولی (Declining Balance Method):**
* در این روش، استهلاک در سال‌های اولیه عمر دارایی بیشتر و در سال‌های پایانی کمتر است.
* این روش بر این فرض استوار است که دارایی در سال‌های اول استفاده، کارایی بیشتری دارد و ارزش آن سریع‌تر کاهش می‌یابد.
* **روش‌های فرعی نزولی:**
* **روش نزولی مضاعف (Double-Declining Balance Method):** در این روش، نرخ استهلاک دو برابر نرخ استهلاک خط مستقیم است.
* **روش مجموع سنوات (Sum-of-the-Years' Digits Method):** در این روش، استهلاک بر اساس کسری محاسبه می‌شود که صورت آن سنوات باقیمانده عمر مفید دارایی و مخرج آن مجموع سنوات عمر مفید دارایی است.
* **فرمول (روش نزولی مضاعف):**
* نرخ استهلاک = 2 / عمر مفید دارایی
* استهلاک سالانه = نرخ استهلاک * ارزش دفتری دارایی (بهای تمام شده دارایی منهای استهلاک انباشته)
* **مثال (روش نزولی مضاعف):** با استفاده از اطلاعات مثال قبل:
* نرخ استهلاک = 2 / 10 = 0.2 (20%)
* سال اول: استهلاک = 0.2 * 100,000,000 = 20,000,000 تومان
* سال دوم: استهلاک = 0.2 * (100,000,000 - 20,000,000) = 16,000,000 تومان
* و غیره...

3. **روش تعداد تولید (Units of Production Method):**
* در این روش، استهلاک بر اساس میزان استفاده یا تولید دارایی محاسبه می‌شود.
* این روش برای دارایی‌هایی مناسب است که عمر مفید آنها به جای زمان، به میزان استفاده بستگی دارد (مانند ماشین‌آلاتی که بر اساس تعداد قطعات تولیدی مستهلک می‌شوند).
* **فرمول:**
* استهلاک به ازای هر واحد = (بهای تمام شده دارایی - ارزش اسقاط) / کل تولید تخمینی
* استهلاک سالانه = استهلاک به ازای هر واحد * تعداد واحدهای تولید شده در سال
* **مثال:** فرض کنید یک دستگاه تولیدی به قیمت 50 میلیون تومان خریداری شده است، عمر مفید آن 100,000 واحد تولیدی و ارزش اسقاط آن 5 میلیون تومان است. در سال اول، 15,000 واحد تولید شده است.
* استهلاک به ازای هر واحد = (50,000,000 - 5,000,000) / 100,000 = 450 تومان
* استهلاک سالانه = 450 * 15,000 = 6,750,000 تومان

**نکات مهم:**

* **انتخاب روش استهلاک:** انتخاب روش استهلاک باید بر اساس ماهیت دارایی و نحوه استفاده از آن باشد. هر روش می‌تواند اثرات متفاوتی بر سود و زیان شرکت داشته باشد.
* **عمر مفید دارایی:** تعیین عمر مفید دارایی یک تخمین است و بر اساس عوامل مختلفی مانند شرایط استفاده، نگهداری و تعمیرات، و پیشرفت‌های تکنولوژی تعیین می‌شود.
* **ارزش اسقاط (ارزش باقیمانده):** ارزش اسقاط مبلغی است که انتظار می‌رود از فروش دارایی پس از پایان عمر مفید آن به دست آید.
* **تغییر روش استهلاک:** تغییر روش استهلاک مجاز است، اما باید با دلایل موجه و مطابق با استانداردهای حسابداری صورت گیرد.
* **جدول استهلاک دارایی ها در ایران:** سازمان امور مالیاتی کشور، جدول استهلاک دارایی ها را بر اساس نوع دارایی ارائه می دهد. این جدول به عنوان راهنمایی برای تعیین عمر مفید و روش استهلاک مناسب استفاده می شود.

**مراحل محاسبه استهلاک:**

1. **تعیین بهای تمام شده دارایی:** شامل قیمت خرید، هزینه‌های حمل و نقل، نصب و سایر هزینه‌های مرتبط با آماده‌سازی دارایی برای استفاده.
2. **تعیین عمر مفید دارایی:** تخمین مدت زمانی که انتظار می‌رود دارایی برای شرکت سودمند باشد.
3. **تعیین ارزش اسقاط دارایی:** تخمین ارزشی که دارایی پس از پایان عمر مفید خود خواهد داشت.
4. **انتخاب روش استهلاک مناسب:** بر اساس ماهیت دارایی و نحوه استفاده از آن.
5. **محاسبه استهلاک سالانه:** با استفاده از فرمول مربوط به روش انتخابی.
6. **ثبت استهلاک در دفاتر حسابداری:** هر سال استهلاک محاسبه شده به عنوان هزینه در صورت سود و زیان ثبت می‌شود و از ارزش دفتری دارایی کسر می‌گردد (استهلاک انباشته).

**توصیه:** برای محاسبه دقیق استهلاک و رعایت الزامات قانونی و استانداردهای حسابداری، مشورت با یک حسابدار یا متخصص مالی توصیه می‌شود.

اگر حسابدار هستید یا موسسه حسابداری دارید در سایت هزار حسابدار به نشانی https://www.HezarHesabdar.ir می توانید رزومه و آگهی خود را ثبت کنید. این سایت این امکان را به حسابدارها و موسسات حسابداری می دهد تا خود را به مشتریان معرفی کنند.